T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
İŞ KAZALARI
İlknur ÇAKAR
İSG Uzmanı
icakar@csgb.gov.tr İÇERİK
• İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TANIMI
• ÇEŞİTLİ KAYNAKLARA GÖRE İŞ KAZASI TANIMLARI
• İŞ KAZALARININ SINIFLANDIRILMASI
• İŞ KAZALARINI OLUŞTURAN FAKTÖRLER
• İŞ KAZASI BİLDİRİMİ
• İŞ KAZALARININ SOSYO-EKONOMİK BOYUTU
• İŞ KAZASI İSTATİSTİKLERİİŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
İşin yürütümü sırasında çeşitli nedenlerden kaynaklanan sağlığa
ve güvenliğe zarar verebilecek koşullardan korunmak amacı ile
yapılan sistemli ve bilimsel çalışmalardır.
• Tıp
• Mühendislik
• Hemşirelik
• Psikoloji
• Fizyoterapi
• İş hijyeni
• Ergonomi
• Bilişim
• Biyoloji
• Kimya
• Fizik
• Biyomekanik
• Antropoloji
• Sosyoloji
• Epidemiyoloji
• İstatistikÖNCELİKLİ HEDEF;
İŞ KAZALARINI
VE
MESLEK HASTALIKLARINI
ÖNLEMEKTİR.
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİİŞ KAZASI TANIMI
(ILO)
Önceden planlanmamış, bilinmeyen ve kontrol
altına alınamamış olan etrafa zarar
verebilecek nitelikteki olaydır.
(WHO )
Önceden planlanmamış kişisel yaralanmalara,
maddi zarara ve üretimin durmasına sebep
olan olaydır.5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası
Kanunu
İş Kazası ;
Bu Kanunun 13 . maddesinde hükme bağlanan 5
durumda meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya
sonradan bedenen ya da ruhen ozüre uğratan olaydırİŞ KAZASI :
a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş
nedeniyle veya görevi nedeniyle, sigortalı
kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa
yürütmekte olduğu iş veya çalışma konusu
nedeniyle işyeri dışında,c) Sigortalının, işveren tarafından görev ile
başka bir yere gönderilmesi yüzünden asıl işini
yapmaksızın geçen zamanlarda,
d) Emzikli kadın sigortalının çocuğuna süt
vermek için ayrılan zamanlarda,
e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla
işin yapıldığı yere toplu olarak götürülüp
getirilmeleri sırasında, 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU
(MADDE 3)
İş kazası;
İşyerinde veya işin
yürütümü nedeniyle
meydana gelen, ölüme
sebebiyet veren veya vücut
bütünlüğünü ruhen ya da
bedenen özre uğratan olayıİŞ KAZALARININ SINIFLANDIRILMASI
Yaralanmanın ağırlığına göre kazalar
- Yaralanma ile sonuçlananlar,
- Sürekli iş göremezliğe neden olanlar,
- Ölümle sonuçlananlar,
- Tedavi gerektirmeyenler,
Yaralanmanın cinsine göre kazalar
- Kafa yaralanmaları,
- İç organ yaralanmaları,
- Ruhsal ve sinirsel tahribat yapanlar, v.b.
Cinsine göre kazalar
- Düşme ve incinme,
- Yanma,
- Ezilme ve sıkışma,
- Elektrik kazaları, v.b.İŞ KAZALARININ NEDENLERİ
Kaza nedenlerinin tanımı
KAZA
İNSAN
MAKİNA ORTAM
ÇEVRE
Hatalara neden olan insan faktörü
Uygun olmayan,
koruyucusuz makine
ve ekipman gibi
fiziksel faktörler
Bilgi, bilgilendirme,
çalışma
metotları
ve çevresel faktörler
Yönetimle ilgili faktörler
KİŞİSEL NEDENLER
(TEHLİKELİ HAREKET)
KİŞİSEL NEDENLER
(TEHLİKELİ HAREKET)
FİZİKSEL NEDENLER
(TEHLİKELİ DURUM)
FİZİKSEL NEDENLER
(TEHLİKELİ DURUM)
Kazaya neden olan faktörlerin tümü birlikte değerlendirilmelidir. erlendirilmelidir.KAZA NEDENLERİ
KİŞİSEL NEDENLER
(TEHLİKELİ HAREKET)
FİZİKSEL NEDENLER
+ (TEHLİKELİ DURUM)
İŞ MOTİVASYONU X
x
İŞ YETENEĞİ
TEMEL MOTİVASYON
Çalışma isteği ve arzusu
DİREKT MOTİVASYON
Memnuniyet, zevk,
üzüntü
FİZYOLOJİK YETENEKLER
Bünye, kuvvet, güç, sağlık
ZİHİNSEL YETENEKLER
Zeka yeteneği, bilgi, nitelik
+ F
ş
YERLEŞİM
MAKİNE-TESİS
MALZEME-EKİPMAN
ÇALIŞMA METODU
ÇEVRE
ÇALIŞMA DURUMU
Çalışma süresi, istirahat
HİZMET DURUMU
Uygunluk, tecrübe, yetenek
X
Tehlikeli hareketleri
Önlemek, tehlikeli
durumları ortadan
kaldırmaktan daha
zordur. zordur.İŞ KAZALARININ
SOSYO-EKONOMİK BOYUTU İş Kazası Sonucunda
• Tedavi
• Mahkeme
• Tazminat
• Tamir
• İşgünü
• Üretim
• İşgücü
• Toplum
DOĞRUDAN
MALİYET
(1)
DOLAYLI
MALİYET
(4-25)
Can kaybı
Sakatlık – Engellilik
...
İş göremezlik
Psikososyal durum
...ÇALIŞAN AÇISINDAN MALİYETİ
İş kazası ve meslek hastalığı HEM ÇALIŞANI ve
hemde AİLESİNİ ve ÇEVRESİNİ etkiler.
Evde bakım ve bakıcı masrafları
Çalışamadığı sürede gelir kaybı
Maluliyet olursa ömür boyu ücret kaybı
Fiziksel aktiviteyi kaybetmesi sonucu hayatındaki
değişiklik
Yeni ilgi alanları bulmak amacıyla maddi manevi
kayıplar
Aile üyelerindeki moral kaybı, sosyal ilişkilerin
bozulmasıİŞVEREN AÇISINDAN KAYIPLAR
Zamanında yeteri kadar mal üretip piyasaya
sürememekten kaynaklanan pazar kaybı
İş kazalarının fazla olması durumunda işyeri
kötü etkilenir. Bu durum sosyal kayıplara neden
olur.
İş Günü ve İş Gücü Kayıpları
İşletmenin, Makine ve Tezgahların veya
malzemenin zarar görmesi ÜLKE EKONOMİSİ AÇISINDAN MALİYET
A-KAMU HARCAMALARI: Yasaların hazırlanması,
eğitim ve denetim hizmetleri, kazaların
araştırılması çalışmaları vb. çalışmalar
B- SGK HARCAMALARI
C-TOPLUM AÇISINDAN MALİYET
Her bir İş kazası ve meslek hastalığından toplumun
her ferdi menfi olarak etkilenmektedir. OLUŞAN ZARAR KUSUR ORANLARINA GÖRE SGK
İŞVEREN-ÇALIŞAN ve ÜÇÜNCÜ ŞAHISLAR
TARAFINDAN PAYLAŞILIR
SGK maddi zararın bir kısmını öder
Çalışanın bağışlanmaz kusuru varsa tazminatı belli
oranda keser
İşverenin veya üçüncü şahısların kusuru varsa
rucu eder ILO tarafından yapılan çalışmalara göre iş
kazaları ve meslek hastalıklarından kaynaklanan
ekonomik kayıp ülkelerin gayri safi hâsılanın
%4’ü olarak tahmin edilmektedir.
Türkiye’nin 2011 Yılı Cari Fiyatlarla GSYH’sı
1.294.893.000.000 TL
52 Milyar TL İŞ KAZASI
İSTATİSTİKLERİUluslararası Çalışma Örgütü’nün
(ILO) verilerine göre;
Bugün dünyada yaklaşık 3 milyar işgücü var
ve hergün yaklaşık 1 milyon iş kazası
gerçekleşiyor.
Her yıl 2,3 milyon çalışan iş kazası ya da
meslek hastalığından ölmektedir.
Her 15 saniyede bir, bir işçi iş kazası ya da
meslek hastalığı sebebiyle ölmekte ve her 15
saniyede bir, 160 işçi iş kazası geçirmektedir.RAKAMLARLA TÜRKİYE’DE İSG
SAYILAR 2009 2010 2011 2012
İşyeri 1.216.308 1.325.749 1.435.879 1.538.006
Çalışan 9.030.202 10.030.810 11.030.939 11.939.620
İş Kazası 64.316 62.903 69.227 74.871
Can Kaybı 1.171 1.444 1.700 744SGK verilerine göre son 20 yılda (1992 –
2011) iş kazası ya da meslek hastalığı
sebeplerinden hayatını kaybeden çalışan sayısı
24.607’dir.4-1/a Kapsamındaki Aktif Sigortalılardan İş Kazası Veya Meslek Hastalığı Sonucu Ölenlerin
Cinsiyet Ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı, 2012
Number of Deaths by Their Causes, Gender and Age Groups [Under Article 4-1/a of Act
5510],2012
0
3
42
96
123 121
110
135
67
19 18
0 0 1 0 1 1 1
4 1 0 0 2 0
0
20
40
60
80
100
120
140
160
-14 15-17 18-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65+
Yaş grubu Age groups
İşkazası veya meslek hastalığı sonucu ölüm
Number of Deaths by Their Causes
Erkek Male Kadın Femaleİş Kazaları _ İş Kolları Dağılımı (2012)
KÖMÜR VE LİNYİT ÇIKARTILMASI 8.828
FABRİK. METAL ÜRÜN. (MAK. TEC. HAR) 7.045
TEKSTİL ÜRÜNLERİ İMALATI 5.127
ANA METAL SANAYİ 4.938
BİNA İNŞAATI 4.511
METALİK OLMAYAN ÜRÜNLER İMA. 3.733
GIDA ÜRÜNLERİ İMALATI 2.972
KARA TAŞIMA.VE BORU HATTI TAŞIMA. 2.549
KAUÇUK VE PLASTİK ÜRÜNLER İM. 2.311
MAKİNE VE EKİPMAN İMALATI 2.235
BİLGİSAYAR VE EV EŞYASI ONARIMI 404
EĞİTİM FAALİYETLERİ 122
KÜTÜPHANE, ARŞİV VE MÜZELER 5İş Kazaları _ Sebep Dağılımı (2012)
SIKIŞMA, EZİLME, BATMA, KESME 19.579
MAKİNA KAYNAKLI KAZALAR 13.401
DİĞER 13.269
DÜŞEN CİSİMLER 11.088
KİŞİLERİN DÜŞMESİ 8.541
TAŞIT KAZALARI 3.563
SICAKLIK KAYNAKLI KAZALAR 1.012
VÜCUDUN ZORLANMASI KAYNAKLI KAZALAR 919
GÖZ VE YUTAĞA CİSİM KAÇMASI 752
PATLAMA KAYNAKLI KAZALAR 665
İNTİHAR VEYA CİNAYET 515
ELEKTRİK KAYNAKLI KAZALAR 459
KAYNAK İŞİ KAYNAKLI KAZALAR 249
ZARARLI MADDE VEYA RADYASYON 201
KAZAYLA ZEHİRLENME 170
HAYVAN KAYNAKLI KAZALAR 611
30
300
3000
Majör Kaza – Can Kaybı
Minör Kaza – Basit
Yaralanma
Yaralanmasız Kaza
Ramak Kala
Piramit Teorisi
W. Heinrich 1931 Çalışanlar yönüyle;
Özel Risk Grupları
Yaş Sınırlamaları
Emziren ve Hamile Kadınlar
Yabancılar
Fiziksel Kapasite
Sağlık Gözetimi İşlevsel bir İSG kavramı
geliştirmede en önemli
faktörlerden biri de kültürel ön
koşullardır.
Kazaların, hastalıkların veya
çalışabilme yeteneği kayıplarının
doğal sonuç olarak kabul edilmesi
İSG açısından büyük bir tehdittir.
Toplumun genel kültürünü dikkate
almadan bir İSG kültürü
oluşturmaya çalışmak son derece
zordur. İŞ KAZALARININ KAYIT VE BİLDİRİMİ 6331sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun
14. maddesine göre, işverenler, işyerlerinde
meydana gelen iş kazasını ve tespit edilecek
meslek hastalığını en geç üç iş günü içinde
yazı ile Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmek
zorundadır.MADDE 14- (1) İşveren;
a) Bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının
kaydını tutar, gerekli incelemeleri yaparak bunlar
ile ilgili raporları düzenler.
b) İşyerinde meydana gelen ancak yaralanma veya
ölüme neden olmadığı halde işyeri ya da iş
ekipmanının zarara uğramasına yol açan veya
çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma
potansiyeli olan olayları inceleyerek bunlar ile ilgili
raporları düzenler.2) İşveren, aşağıdaki hallerde belirtilen sürede
Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimde
bulunur;
a) İş kazalarını kazadan sonraki üç iş günü
içinde.
b) Sağlık hizmeti sunucuları veya işyeri hekimi
tarafından kendisine bildirilen meslek
hastalıklarını, öğrendiği tarihten itibaren üç
iş günü içinde.3) Sağlık hizmeti sunucuları kendilerine intikal
eden iş kazalarını, yetkilendirilen sağlık
hizmeti sunucuları ise meslek hastalığı tanısı
koydukları vakaları en geç on gün içinde
Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirir.
4) Meydana gelen iş kazasını kolluk
kuvvetlerine derhal bildirir. Kaza bildirimleri internet üzerinden yapılacaktır.
http://uyg.sgk.gov.tr/vizite/
kilavuz/kilavuz.pdf İş Sağlığı ve Güvenliği Yaptırımları
İş sağlığı ve güvenliği kurallarını ihlal eden
işverenler kamu hukuku yaptırımları yani idari
ve cezai yaptırımlarla karşı karşıyadır.
İdari yaptırımlar :
1- İdari para cezası,
2- işin durdurulması,
3- İşyerinin kapatılması,
4- İşçilerin çalışmaktan alıkonmasıdır.
İdari
yaptırımlar
iş kazası
meydana
gelmese de
uygulanabilir.
Cezai yaptırımlar
1- Para cezası
2- Hapis cezası
Cezai yaptırımların
uygulanabilmesi için
iş kazasının
meydana gelmesi
gerekir. İşyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması
için gereken önlemleri almayarak ölüm ya da
yaralanmaya sebep olan işveren yahut işveren
vekilleri;
1- Taksirli Öldürme – TCK 85,
2- Taksirli Yaralama – TCK 89,
suçlarından dolayı cezai yaptırımla karşı karşıya
kalabilirler. TAKSİRLİ ÖLDÜRME
Taksirle bir insanın ölümüne neden olan kişi 2
yıldan 6 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Fiil birden fazla kişinin ölümüne ya da bir veya
biden fazla kişinin ölümü ile birlikte bir veya birden
fazla kişinin yaralanmasına neden olmuş ise
2 yıldan 15 yıla kadar hapis cezası verilir(TCK 85).
Taksir : Dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık
dolayısıyla bir davranışın suçun kanuni tanımında
belirtilen neticesi öngörülmeyerek
gerçekleştirilmesidir(TCK. 22).İş Sağlığı ve Güvenliği Yönünden
Taksirli Öldürme
İşveren, uyulması zorunlu iş sağlığı ve
güvenliği kurallarına uyarak önleyebileceği iş
kazasını, bu kurallara uymaması nedeniyle
gerçekleşmesi sonucu çalışanın ölümünden
taksirle ölüme sebebiyet vermekten sorumlu
olacaktır.
İş sağlığı ve güvenliği için gereken önlemlerin
alınmaması taksir olarak
değerlendirilmektedir.Kısa Notlar
Önlemek tazmin etmekten 5 kat daha ucuzdur,
Doğru Güvenlik Kültürü oluşturulması kazaları %50 azaltır,
Kazaların %98’ i önlenebilir niteliktedir,
Güvenlik Kültürünün ilk basamağı “Yönetimin Taahhüdü”dür,
Kişisel korumadan ziyade Toplu Korumaya öncelik verilmeli,
İşyerlerinde Risk Değerlendirmesi yapılmalıdır. İş sağlığı ve güvenliği bir
aynadır
siz ona gülümserseniz o da
size gülümserTEŞEKKÜRLER
İlknur ÇAKAR
İSG Uzmanı
icakar@csgb.gov.tr
.AVI)
.JPG)
.JPG)